Tersane Dergisi 46. Sayı (Eylül-Ekim 2016)

tersane • eylül 2016 25 sönümleme değerleri yüksek olduğundan, tüm yapıda veya en azından kritik bölgelerde bu tip malzemeler kullanılabilir. Genel olarak, hava kaynaklı ses tarafın- dan uyarılarak titreşim yapan levha, mekanik bir kuvvet sonucu titreşen levhaya oranla daha fazla akustik güç yayar. Bu nedenle hava kaynaklı sese karşı yüzeylerin yalıtımı da önem kazanır. Eğer bir ses dalgası bir levhaya çarparsa, yapıda meka- nik titreşimler oluşur, sesin bir kısmı yansıtılır, bir kısmı ise duvarda soğurulur, geri kalan kısmı ise levhadan geçerek diğer ortama iletilir. Ses dalgası, sert yüzeylerden çok efektif bir biçimde yansıtılır. Örneğin, çelik bir levha sesin yaklaşık % 99’nu yansıtır ve bu durum çoğunlukla frekanstan bağımsızdır. Dolayısıyla levha yüzeylerin mutlaka yalıtkan döşemelerle kaplanması gerekmektedir. Çift duvar kullanılması durumunda ses indirgeme mikta- rında belirli bir artış olur. Aradaki boşluğun taş yünü ile doldurulması ses indirgeme katsayısının yükselmesini sağlar (Şekil Ek.1-3). 2.1.2 Çoklu Ses Kaynaklarının Değerlendirilmesi Birden çok gürültü kaynağından gelen ses basınç değerleri, desibel değerleri logaritmik değerler olduğun- dan lineer olarak toplanamazlar. L 1 , L 2 ,…, L n gibi n adet ses seviyesine sahip n kaynağın seviyelerinin toplanması durumunda toplam ses seviyesi (L Top ) Denklem (1) ile bulunur: Bu bağıntıdan üç önemli sonuç ortaya çıkar: I) Eşit değere sahip iki ses kaynağı, toplam ses sevi- yesini Denklem (2)’de görüldüğü gibi yalnızca 3 dB yükseltir. Örnek: L1=L2= 80 dB II) Eğer bir kaynağın ses seviye değeri, diğer bir ses kaynağının seviyesinden en az 10 dB daha büyükse toplam ses seviyesinde küçük değerli kaynağın herhangi bir etkisi olmaz (Denklem 3). Örnek: L 1 =90 dB; L 2 = 80 dB III) Şekil 3’de birbirine eşit güçte üç gürültü kaynağı- nın ses güç düzeylerinin, sırayla 10 dB azaltılması sonucu toplam ses gücü düzeylerinde meydana gelecek düşüşler oranının logaritması alınarak belirlenir. Ses; katı, sıvı veya gaz tipi bir elastik ortamda ivme- lenme hareketleri gibi zamana bağlı olarak değişen kuv- vetlerin oluşturduğu mekanik titreşimlerdir. Ortamın niteliğine göre ses; gaz formundaki malzemelerde hava sesi, katı malzemelerde gövde sesi ve akışkan malze- melerde akışkan sesi olarak adlandırılır. Bir ses kayna- ğından yayılan gürültünün iletimi genel olarak, havadan iletilen gürültü (hava kaynaklı gürültü - airborne noise) ve yapıdan iletilen gürültü (yapı kaynaklı gürültü - struc- tureborne noise) olmak üzere iki şekilde gerçekleşir; Yapı kaynaklı gürültü, yapıdaki işitilebilir frekans aralı- ğına sahip (20-20,000 Hz) mekanik vibrasyonlar olarak tanımlanabilir. İçten yanmalı makinalarda ısıl enerjinin mekanik ener- jiye dönüşümü sırasında oluşan kuvvetler mekanik titre- şimler oluştururlar. Bu titreşimler makinanın üst yüzey- lerine iletilen gövde sesleridir. Bunlar üst yüzeylerden makina yataklarına, gemi döşeklerine ve taşıyıcılarına geçer ve buradan da havaya yansırlar; sonuç olarak insan kulağına hava sesi olarak ulaşırlar. İnsan kulağı sadece 20 Hz ile 20 kHz arasındaki frekans bölgesinde değişen titreşimleri algılayabilir. Ayrıca, oluşan bu hava sesi ortamın duvarlarına çarpar ve tekrar yansır. Bu çarpma esnasında enerji dönüşümü olur ve bir miktar ses ener- jisi ısı enerjisine dönüşür. Kalan ses enerjisi yine insan kulağına ancak bu kez yansımış hava sesi olarak ulaşır (Şekil 1) [1, 2]. Sonuç olarak, hava kaynaklı ses örneğin makina daire- sinin perde duvarlarına, bordaya çarparak, yapı kaynaklı eğilme dalgalarını doğurur. Bu dalgalar yapı boyunca iletilerek kamara ve salonlara ulaşır ve bunların duvar- larındaki yapı kaynaklı gürültü, hava kaynaklı gürültü olarak havaya yayılır. Dalga yükleri, ana makina ve pervane kaynaklı gövde titreşimlerinin frekansları işitme sınırlarının içinde belirli rahatsızlıklara sebep olabildikleri için düşük düzeyde tutulmalıdırlar. Yapı kaynaklı ses, yapıda dalga hareketi şeklinde yayılan ve kirişler, postalar, perdeler, levhalar veya paneller gibi ikincil gürültü kaynaklarından hava- kaynaklı ses olarak dağılan sestir. Gemi ana yapı malze- mesi olan çeliğin iç sönümlemesinin (internal damping) küçük olması dolayısıyla, gemilerde yapı-kaynaklı ses az bir kayıpla yayılır. Enerjinin kaynağına geri yansıtılması sağlanırsa, yapı kaynaklı gürültü miktarında düşme elde edilebilir. Toplam yansıma, yayılmanın gerçekleştiği yön doğrultusuna başka bir ortam yerleştirerek veya yayılma yönünde geometrik değişiklikler yaparak arttırılabilir [1]. Kuşkusuz ahşap veya kompozit yapı malzemelerinin iç (1) (2) (3)