Ömer AYDIN
Control Technic Elektrik Ltd.

Main Switchboard, dilimizdeki adıyla Ana Dağıtım Panosu, gemilerdeki güç üretici makineler ile, alıcıların arasında bulunan,tüm enerjinin üzerilerinden aktığı özel kontrol ünitelerdir. Alıcılar geminin çeşitli yerlerine dağıtılmış makineler, motorlar, cihazlar ve sistemler olabilirler. Eğer tüm enerji buradan geçiyor ve kontrol ediliyorsa, bir takım koruma sistemlerine sahip olmaları elzemdir. Aksi takdirde büyük tehlikelere kapı açılmış olacaktır. Patlamalar,yangınlar, mal ve can kayıpları olasılıkları ilk akla gelenlerdir.

Main Switchboard emniyet sistemleri, ayırıcı bir sistemle birlikte çalışırlar ve devreye girdiklerinde, korumak üzere tasarlandıkları bölgeyi / alıcıları enerji hattından ayırarak izole ederler. Böylece problemli bölüm genel sistemden ayrılarak, geminin tamamının söz konusu problemden etkilenmesi engellenmiş olur. Aksi takdirde, ufak bir sorun bile geminin tamamen kararmasına neden olabilecek potansiyele sahiptir.

Peki, bu korumalar neler olabilir? Birbirinden farklı yapı ve dizayn tekniğine sahip bu sistemler aşağıda başlıklar halinde incelenecektir.

Şalterler / Breaker
Şalterler, ana görevleri olan enerjiyi açıp kapatırken, aynı zamanda tiplerine göre çeşitli dahili koruma sistemlerine sahiptirler. Aşırı akım ve kısa devre, düşük gerilim gibi durumlarda çok hızlı bir şekilde otomatik olarak açılırlar ve besledikleri sistemin enerjisini keserler. Büyüklüklerine göre yapıları ve koruma devreleri değişir. Jeneratörler için ise tam donanımlı açık tip şalterler (Air Circuit Breaker) kullanılır ve en üst seviye korumaya sahiptirler.

Sigortalar
Çeşitli yapıdaki sigortalar, Main Switchboard’ların vazgeçilmez elemanlarıdır. Büyükten küçüğe, tüm devrelerde kullanılırlar. Büyük alıcılar bıçaklı sigorta tipi olabilirken, daha ufakları , otomat ya da cam tipinde olabilmektedirler. Sigortaların çalışma ilkesi akımın ısı etkisine dayanmaktadır. Geçen akım, sigortanın seçilen ayar değerini geçtiğinde, meydana gelen ısı ya erimeye neden olarak devreyi keser ya da bir iç tetikleme mekanizmasını harekete geçirerek sigortanın açmasına neden olur.

Düşük / Yüksek Gerilim Rölesi
Jeneratörler gemiyi besleyen enerji kaynaklarıdır. Ürettikleri voltaj AVR (Automatic Voltage Regulator) sayesinde stabildir ve çalışma değerlerine kilitlenmiş bir çıkış sağlanması için ayarlanmışlardır. Ancak, kimi zaman çeşitli arızalar sonucu voltajda değişimler olabilir. Bunlar anlık ya da sabit voltaj düşmeleri ya da yükselmeleri şeklinde görülebilirler. Her iki durum da, tüm gemi sistemleri için tercih edilmeyen durumlardır. MSB ( Main Switchboard ) içerisinde bulunan bir gerilim rölesi ya da power management system fonksiyonu olarak, düşük gerilim veya yüksek gerilim tespit edilerek bir alarm oluşturulur. Tasarıma bağlı olarak ilgili jeneratör devreden de çıkartılarak tüm sistemler korunur.

Düşük / Yüksek Frekans Rölesi
Main Switchboard’ un enerji aldığı jeneratörlerin ürettikleri gerilimde devir sayılarına bağlı olarak frekans yükselmesi ya da alçalması durumunda, frekans izleyici röleler çıkış vererek alarm oluştururlar. Bu uyarı aynı zamanda devreye alınacak ve paralel çalıştırılacak diğer jeneratörlerin de, ilk önce frekanslarının eşitlenme şartının yerine getirilmesini sağlar.

Aşırı Akım Rölesi
Herhangi bir nedenle oluşan aşırı akım durumunda, set edilmiş değerin aşılması ile aşırı akım röleleri devreye girerek, bağlı bulundukları sistemi ana panodan ayırarak koruma sağlarlar. Bu aşırı akım rölesi bir jeneratöre bağlı ve onu koruyor olabilir ya da bir elektrik motorunu besliyor olabilir. Söz konusu röleler iki ya da üç koruma fonksiyonu içerebilirler.
• Thermal Effect - Sıcaklık etkisi
• Short Circuit - Kısa devre
• Instantaneous - Anlık çok yüksek akım

Preferantial Trip / İkincil Yük
Gemilerde kritik durumlarda hayati öneme sahip olmayan ama yüksek kapasitede yük harcayan bazı sistemler özel açtırma mekanizmasına sahip şalterlerle beslenmektedirler. Bunlara Non-Essential Sistemler de denmektedir. Mutfak ocağı, klima, havalandırma fanları bunlara örnek olarak verilebilir. 

Gemide oluşan ani aşırı akımlarda ya da büyük yüklerde, bu ikincil öneme sahip devrelerin şalterleri otomatik olarak açtırılarak beslemeleri geçici olarak kesilir. Böylece, aşırı yüklenmeden dolayı, geminin kararmasına neden olabilecek bir durum önlenmiş olur.

Ters Güç Rölesi / Reverse Power Trip
MSB İçerisinde mutlaka mevcut olması gereken bu röleler, jeneratörlerin paralelde çalışması sırasında, birbirlerine enerji akıtmalarına engel olur ve oluşabilecek büyük sirkülasyon akımlarının önüne geçer. Aksi takdirde aşırı akım röleleri devreye girerek, jeneratörleri devreden çıkartıp, geminin kararmasına neden olacaktır.

Insulation Monitor / İzolasyon Rölesi
Baralardan veya herhangi bir komponentten gövdeye kaçak olmaması, switchboard için çok önemlidir. Böyle bir izolasyon kaçağı, bir çok elemanın, aynı zamanda sistemin arızalanmasına neden olabilir. Bu yüzden her switchboard içerisinde izolayon ölçen bir ünite, gösterge ve ayarlanan seviyelerde çıkış veren röle bulunmaktadır. Bazı modellerde tüm özellikler bir arada, bazılarında ise, gösterge ile ölçüm ve röle üniteleri ayrı modüller halinde olabilmektedir. Kullanıcıların bu göstergeleri sürekli izlemesi, oluşan olağan dışı kaçakları takip ederek düzeltmeleri gerekmektedir.

Emniyetli Panel Kesici Şalterleri
Bazı MSB’ ler aynı zamanda motor starter panolarını da kendi üzerinde bulundururlar. Böyle tipteki panellerin kapaklarının arıza arama ya da kontrol için açılmaları durumunda, önce kapak üzerindeki ana şalter kontrol kolu " Off " durumuna getirilmek zorundadır, aksi halde panel kapağı açılamaz. Bu da oluşabilecek şok ve yaralanma riskini azaltmaktadır.

Uzaktan Kumanda Emniyet Stopları
Bu özellik Preferantil Trip fonksiyonuna benzer, devreye uzaktan kumanda butonları eklenerek oluşturulur. Butonlar makine dairesi çıkışlarına yerleştirilmiştir. Yangın durumunda, uzaktan MSB’ ye sinyal gönderilerek, makine dairesi fanlarının, kazanın ve seçilmiş olan diğer sistemlerin şalterleri açtrırılarak, tehlikenin büyümesi önlenir. 

Main Switchboard üzerinde yer alan, yukarıda anlatılan bu sistemlerin düzenli aralıklarla kontrol edilmeleri, sağlıklı çalışıp çalışmadıkları tespit edilerek, kayıt altına alınmalıdır.

Control Technic akredite bir kalibrasyon laboratuvarı olarak, 30 yıllık gemi teknolojisi birikimiyle konuya tam hakimdir, özel test cihazları ile tüm koruma fonksiyonları test edilerek, raporlar üretilmekte, sertifika düzenlenmektedir. Rastlanan arızalar da yetkililere bildirilerek, onarımları sağlanmaktadır.

Bu içeriğe eklenmiş dosyalar: