31 Mayıs 2010 | SÖYLEŞİ 14. Sayı (Mayıs-Haziran 2010)

Sektörel kuruluşların Türk koster filosunun yenilenmesi ile ilgili başlattığı çalışma kapsamında 100 kosterin yapımı amaçlanıyor. 500 ile 600 milyon euro arasındaki proje tutarının yüzde 70'nin Avrupa Yatırım Bankası'ndan sağlanacak krediyle finanse edilmesi hedefleniyor.
Ülkemizde dâhili kabotaj taşımacılığında faydalanılan küçük tonajlı gemi tipleri olan kosterler,  kıyılara çabuk yanaşma, kendi imkânlarıyla yükleme boşaltma yapma kabiliyetleriyle geçtiğimiz 20-35 yıllık dönemde Karadeniz, Ege ve Akdeniz çanağındaki taşımalarda önemli roller üstlendi. Küçük tonajlı, mali değeri yüksek malların taşınmasında tercih edilen koster taşımaları, karayolu taşımacılığına göre daha ucuz bir taşımacılık modeli. Kosterler gemi adamı yetiştirilmesinde sektöre büyük katkı yaptılar. Özellikle işe yeni başlayan gemi adamlarının büyük gemilerde çalışmaları pek tercih edilmiyor. Kosterlerde çıraklık dönemini geçiren gemi adamları, deniz filosuna yetişmiş eleman olarak kazandırılıyor.
Piyasa şartlarında yenilenemeyen koster filosunun yenilenmesi için bir proje hazırlandı. Koster armatörleri bir araya gelerek 2000 yılında yatırım teşvik belgeleri aldılar. Projeyi yürütmek amacıyla kurulan Koster Armatörleri Derneği, denizcilik sektörünün altın çağını yaşadığı 2000'li yılların başlarında kosterleri yenileyebilecek olanaklara sahiptiler. Kum kostercileriyle bir araya gelen koster armatörleri, 67 adet yatırım teşvik belgesi aldı. Filonun yenilenmesi için yapılan 245 milyon dolar tutarında bir proje hazırlandı. Proje tutarının yüzde 70'inin kredi yoluyla finanse edilmesi öngörüldü. Ancak işe başlamak için gerekli olan yüzde 30'luk kredi bulunamadı ve proje rafa kaldırıldı.  Bugün sektörün aktörleri biraya gelerek, Türk koster filosunun yenilenmesine ilişkin yeni bir proje hazırlıyor. AB Yatırım Bankası'ndan önemli ölçüde finansal desteğin beklendiği proje kapsamında 100 kosterin yapılması hedefleniyor. Projenin hayata geçirilmesi halinde kriz ortamında Türk gemi inşa sanayisinin ayakta kalmasına büyük katkı sağlayacak. Konuyla ilgili olarak Gemi İnşa Sanayicileri (GESAD) Genel Sekreteri Mustafa Ünar dergimize şu açıklamalarda bulundu:

Bugün filoda kaç koster aktif olarak çalışıyor?
"Türk koster filosunda 2000 yılında resmi olarak tespit ettiğimiz rakamlara göre 308 adet farklı tonajlarda koster vardı. Bugün filo büyüklüğünün 50 ile 60 adet arasında olduğu söyleniyor. Yani filonun yüzde 80'lik bölümü hurdaya çıkma veya satılma yoluyla kaybedilmiş durumda. Koster filosu stratejik öneme sahip. Makro düzeyde dünya ticaretini göz önüne alırsak taşımacılığının yüzde 90'ı deniz yoluyla yapılmaktadır. Deniz ticaretinin durgun dönemden canlanmaya geçişi birden bire olmaz. İlk önce daha ufak ölçülerde bir harekete başlar. Durgunluktan ilk çıkış, öncü olan küçük tonajlı taşımalarla başlar."

Filonun yenilenmesine yönelik bir planlama var mı?
"Türkiye bugün gemi siparişi almada çok büyük sıkıntılar yaşıyor. Bu kosterleri yapabilecek tersanelerimizin yüzde 80'i işsiz durumdalar. Bir geminin yapımı 8 ile 12 ay arasında sürüyor. Tespit edilmiş 3000 ile 6000 tonluk 2 modelde 100 kosterin yapımı çok kolay olacak. Tersanelerde başka iş olmadığını göz önüne alarak bunların çok kısa sürede yapılabileceğini söyleyebiliriz. Bu sadece koster filosunun yenilenme projesi değil, 2010 yılı sonuna kadar Türk gemi inşaa sanayiini ayakta tutabilecek nitelikte bir şanstır."

Stratejik açıdan koster filosunda öne çıkan özellikler neler?
"Ön araştırma grubu tarafından bir çalışma hazırlandı. Projenin önemli bir özelliği de istihdama yönelik olması. 20 bin tonluk bir gemide otomasyon sistemlerine göre 10-11 kişi çalışır. 2000 tonluk bir kosterde de aynı sayıda kişi çalışır. Güçlü istihdam dışında kosterler, denizcilerin staj yapabilecekleri, kendilerini yetiştirebilecekleri önemli işletmeler."
"Ayrıca kosterlerin katma değeri yüksektir. Kısa zamanda daha sık seferler yaparak limanlarda hareketliliği artırırlar, hızlı katma değer yaratırlar. Çalışan bir geminin sıfırdan kendi imkânlarıyla gemi yaptırması dünyada da çok görülen bir şey değil. Pahalı olan bu yatırımlar zaman içinde kendini finanse eder. Kosterlerin yapıldıktan sonra kendini ödeme süresi 8-10 yıl arasındadır. Fakat 2003 ile 2008 yılları arasında kendi imkânlarıyla 3000 ile 5000 tonluk kapasitede gemi yaptıran armatörler, 3-5 yıl gibi kısa bir zaman içinde gemilerinin finansmanını geri öder hale geldiler. Bunu yapanlar kendi ölçülerinde en iyi gemi işleten armatörlerdir. Bugün 100 koster için talep hacmi yaratılıp filoya kazandırılırsa Türkiye'nin yeniden Karadeniz, Ege,  Marmara ve Akdeniz çanağında taşıma etkinliği ve üstünlüğü sağlanabilir."

Proje hangi aşamada?
 "Projeyle ilgili yapılan çalışmalarda, 100 adet koster talebinin oluşabileceği öngörülüyor. Bu talebi GESAD olarak EMEC aracılığıyla Avrupa Yatırım Bankası'na ilettik. EMEC (European Marine Equipment Council) Genel Sekreteri aynı zamanda Avrupa Yatırım Bankası'nda komite üyesi. EMEC'in katkılarıyla şubat ayında yapılan toplantıda banka ile bir ön görüşme yapıldı. Başka konularla birlikte koster filosunun yenilenmesine ilişkinin projenin de gündeme alınmasına karar verildi. Ancak Avrupa Yatırım Bankası ile yapılana son görüşmede, doğrudan doğruya armatörlerin kendileri bir kuruluş adı altında bu talebi oluşturması gerektiği vurgulandı. Talep hacminin tam olarak gösterilmesi, ve armatörlerin bir şemsiye altında müracaatlarını yapması gerekiyor. Avrupa Yatırım Bankası pazarın ve talebin bu yolla belirlenmesini istedi."

Proje AB'nin genel denizcilik yaklaşımlarıyla örtüşüyor mu?
"AB'de gemi sanayii ile ilgili uygulanan en büyük proje LeaderSHİP. Proje AB gemi sanayisinin teçhizat üretimini ve gemi inşa sanayini güçlendirmeye yönelik. Tersaneler bir montaj kurumudur. Bir geminin yüzde 70-75'lik kısmını yan sanayi ürünleri oluşturuyor. Gemilerin kullandığı sac, makine, elektrik, elektronik, şaft ve pervane gibi birçok ürün dışarıdan, özellikle yüksek teknolojiye sahip Avrupa ülkelerinden geliyor. MAN, Wartsila gibi Türkiye'de kullanılan gemi makineleri ağırlıklı olarak Avrupa'dan ithal ediliyor. Bu nedenle yaşanmakta olan durgunluk döneminde Avrupa deniz teçhizatı üreticileri projeye son derece sıcak bakıyorlar. AB bugün elindeki yan sanayi sektörüne ciddi biçimde sahip çıkma çabasında. Uzakdoğu'da gemi inşa sanayiine verilen doğrudan destekler, rekabetçi düzende AB ülkelerinin pek uygulamadığı bir sistem. Ama artık AB ülkeleri, pazarı ellerinde tutmak ve gemi sanayi sektörünü tamamen kaybetmemek için gemi inşa sanayiini doğrudan destekleyen projelere artık daha sıcak bakıyorlar. Bu nedenle bizim projemiz AB'ye cazip geldi. LeaderSHİP 2015 kapsamında projemiz iyi bir pazar olarak görülüyor.  Türk koster filosunun yenilenmesi kapsamında uygun ve yeterli kredi bulunması, projenin temelini oluşturuyor. Bu çalışmanın içinde Denizcilik Müsteşarlığı, Türk Loydu, sektörden işletmeciler ve tersane sahipleri var."

Görüşmelerde krediye yönelik belirginleşen detaylar var mı?
"Yüz koster yapımının hedeflendiği, projenin bedeli 500 ile 600 milyon Avro arasında olacak. Taleplerin belirginleşmesi aşamasındayız. Belirli bir kredi modeli konuşulmadı. Ama proje bedelinin en az yüzde 70'nin Avrupa Yatırım Bankası tarafından kredilendirilmesine yönelik bir beklenti var. Koster armatörlüğü meşakkatli bir iştir. Yatırım gücü olanların pek fazla yanaşacağı bir gemicilik modeli değildir. Bu nedenle bu projenin kriz sonrasında yükselen piyasada gerçekleştirilmesi çok zor olur. Kriz sürecinde armatörlerimiz çok büyük yara aldı. Yaşlanmış gemileriyle mücadele etmek durumunda kaldılar. Stratejik önemi ve diğer artı katkıları göz önüne alınarak, bu proje MİLGEM gibi bir devlet projesi olarak ele alınmalı. Devlet projeye destek vermeli. Aksi halde projenin gerçekleşmesi imkân dâhilinde görünmüyor."

AB projeye nasıl yaklaşıyor?
"Avrupa Liderliği  Bilbao Konferansı 21 Nisan 2010'da İspanya'da yapıldı. AB gemi sanayisinin teçhizatlarının geleceği LeaderSHİP 2015'le ilgili toplantıya AB Gemi İnşa Sanayicileri Başkanı (CESA), EMEC Başkanı, sektörün etkin kuruluşları ve AB parlamenterleri katıldı. Avrupa'da gemi inşa sanayiinin yeniden canlanması için, gemi inşa sanayi ve filo oluşturma konusunda talep yaratma yönünde bir çalışma yapılması,  bunlara AB ülkelerinin destek vermesi ve bu desteğin hızlandırılması için bir karar alındı. Bu karar 24 Haziran 2010 tarihinde Brüksel'de yapılacak olan Avrupa Parlamentosu'ndaki komisyona sunulacak. AB, deniz ticaretindeki paydaş ülkelerin haksız rekabet yaptığına yönelik bir karara vard. AB için stratejik değeri son derece büyük olan gemi inşa ve yan sanayinin yok olmasına seyirci kalmamak için doğrudan destek verme yönünde çalışmalar başlatıldı. Koster filo projesi, bu çalışmaların içinde değerlendirilebilecek, şans niteliğinde bir çalışmadır. Hazır bir talep ve inşa isteği var. On yılık süreçte, kaybedilen koster filosunun yeniden kazanımı için bugün oluşan şartlar oldukça uygun. AB projeyi değerlendirecek. Zaten bu tip yenilikçi teknoloji gerektiren, çevreye duyarlı projelere destek olunması yönünde AB'nin aldığı kararlar var."

GESAD projeye nasıl  yaklaşıyor?
 "Krizde gemi sanayii ile ilgili çok sayıda çalışma ve toplantı yapıldı. GESAD olarak bu çalışmaların hep içinde yer aldık. Büyük kesimin kredi ödeme güçlüğü var. Kredi ertelenmesi yönünde talepler oldu. Ancak yeni bir iş hacmi olmadığı müddetçe, kredi ertelenmesi kendini yenilemeyen bir iş olduğu için, yeni güçlükleri getirmekten öteye gidemiyor. Bunun için AB'nin aldığı acil kararları hızla gözden geçirip, yerimizi tespit edip, piyasayı hareketlendirecek, sektörü canlandıracak önemli kararların alınması kaçınılmaz. Geç kalınması, Türkiye'de önümüzdeki yıllarda gemi sanayinin tamamen çökmesine neden olabilir. Burada kendi inşa sanayinin mevcut yapısını kaybetmek istemeyen ve doğrudan destek programları üzerine çalışan AB'nin bu yeni yapılanmasına seyirci kalırsak, büyük ölçüde sipariş aldığımız Avrupa ülkelerinden yeni siparişler alamayacağımızı da görmemiz lazım. Bu bizi nereye götürür, biz kime gemi yapacağız?  Koster filosunun yenilenmesiyle ilgili hızlı atılacak bir adım sektörümüze nefes aldırır.  Sektörü ayakta durur hale getirmek için AB'de ve Uzakdoğu'da izlenen politikaları, özenle ve dikkatle takip edip, yapılması gereken çalışmalara bir an önce başlamalıyız."

 

---

R E K L A M