16 Ağustos 2011 | KONUK YAZAR 21. Sayı (Temmuz - Ağustos 2011)

Fatih YILMAZ Gemi İnşaatı Mühendisi
Yaklaşık 2 yıl önce kaleme aldığım ve Gemi Mühendisleri Odası’nın yayın organı “Gemi ve Deniz Teknolojisi Dergisi”nin Ekim 2009 sayısında da yayımlanan “Gemi Motoru İmalatında TÜLOMSAŞ Potansiyeli”  başlıklı yazımda Eskişehir’de bulunan Türkiye Lokomotif ve Vagon Sanayi A.Ş.’yi (TÜLOMSAŞ) tanıtmış ve yazımın sonuç kısmında; 2.400 HP’ye kadar güç üretebilen TÜLOMSAŞ yapımı motorların, Türk özel sektörünün yük ve yolcu gemilerinde yardımcı makine olarak, İDO’ya ait feribot ve vapurlarda ise ana ve yardımcı makine olarak kullanılmasının teşvik edilebileceğini, askeri gemiler de dahil muhtelif tip ve tonajdaki gemilerin ana tahrik (sevk) sistemlerinin bu fabrikada üretilmesi için söz konusu fabrikanın imkan ve kabiliyetlerinin (kapasitesinin) yeni yatırımlarla kademeli olarak geliştirilebileceğini ve tıpkı Pendik-Sulzer Motor Fabrikası gibi TÜLOMSAŞ Motor Fabrikası’nın da Türkiye’nin gemi motoru imalatı konusundaki bir başka potansiyeli olduğunu ifade etmiştim.
Yazının ardından TÜLOMSAŞ Genel Müdürü Sn. Hayri Avcı’dan aldığım davetin üzerine, Pendik Tersanesi ve Pendik-Sulzer Motor Fabrikası’nın kurulmasında büyük emeği geçen Denizcilik Bankası E.Genel Müdür Yardımcısı Sn. Ali Can ve gemi inşa sektöründe uzun yıllar hizmeti olan meslektaşımız Sn. Murat Birecik ile 3 kişilik teknik bir heyet oluşturarak 24-25 Ağustos 2009 tarihlerinde TÜLOMSAŞ’a ilk ziyaretimizi gerçekleştirdik. Pendik Tersanesi Eski Müdürlerinden Prof. Dr. Şükrü Yücekaya hocamız ise sağlık sorunları nedeniyle bizimle birlikte bu ziyarete katılamadı.
Ziyaretimiz süresince TÜLOMSAŞ bünyesindeki fabrikaları ve tabi ki, büyük bir heyecanla Motor Fabrikasını ziyaret ettik. TÜLOMSAŞ Motor Fabrikasının fiziki, beşeri ve teknolojik alt yapısı gerçekten çok etkileyiciydi. Mevcut üretilen motorların gemi ve deniz araçlarında kullanımına yönelik sertifikasyon eksiğinin giderilmesi ve ayrıca bir miktar ilave yatırımla deniz tipi diesel motor üretimine çok daha yatkın bir fabrika haline gelebileceği konusunda mutabık kaldık. Bundan sonra yapmamız gereken TÜLOMSAŞ’ı ve TÜLOMSAŞ yapımı motorları Türk denizcilik camiasına tanıtmak ve bir sinerji ortamı oluşturmaktı. Bu ziyaretten sonrada TÜLOMSAŞ Genel Müdürü Sn. Hayri Avcı Bey ile iletişimimiz hiç kesilmedi.
TÜLOMSAŞ’a yaptığımız bu ilk ziyaretten yaklaşık 1 yıl sonra, 7 Aralık 2010 tarihinde, Gemi Mühendisleri Odası’nın 56. Kuruluş Yıl Dönümü Etkinlikleri kapsamında düzenlenen “Gemi İnşa Sanayinde Krizin Etkileri” konulu panele konuşmacı olarak davet edildim. Yaptığım konuşmada; TÜLOMSAŞ’ın, tıpkı Pendik-Sulzer Motor Fabrikası gibi, Türkiye’nin gemi motoru imalatı konusunda ciddi potansiyeli olduğunu ve meslek örgütümüz olan GMO tarafından hem Pendik-Sulzer Motor Fabrikası’na, hem de TÜLOMSAŞ Motor Fabrikası’na birer teknik ziyaret düzenlenmesinin çok faydalı olacağını belirttim. Bunun üzerine, Paneli yöneten GMO Başkanı Osman Kolay, konunun GMO Yerlileştirme Komisyonu’nun gündemine alınacağını ifade etti. Panelden sonraki süreçte de konu hakkında görüşmelerimiz devam etti.
Nihayet 19 Nisan 2011 tarihinde, TMMOB Gemi Mühendisleri Odası ve Başbakanlık Denizcilik Müsteşarlığı tarafından TÜLOMSAŞ Motor Fabrikası’na ikinci bir ziyaret gerçekleştirildi.

Kısaca Pendik-Sulzer Motor Fabrikası
Bir zamanlar Sulzer-İsviçre lisansı ile 35.000 BHP güce kadar dizel motor yapabilen Pendik-Sulzer Motor Fabrikası, 1984 yılında faaliyete geçmişti. 150 tonluk tavan vincine ve gelişmiş otomatik portal freze tezgahına sahipti ve üretim kapasitesi 64.000 BHP/yıl olarak ifade edilmekteydi. Ülkemizde gemi ana makine üretimi yapılabilen tek yer olan Pendik Tersanesi’nin 17 Ağustos 1999 depreminin ardından Dz. K.K.’na devri ile bu fabrikada üretilen Pendik-Sulzer marka dizel motorlarının üretimi de durdu.
Oysa, Mil-Gem, Türk Koster Filosunun Yenilenmesi vb. gibi milli projelerin yüksek yerli katkı oranı ile hayata geçirilmesi için gemi sevk ve seyir sistemlerinin yerli imkanlarla üretilmesi şart. Aksi halde yerli katkıda % 60-65 barajını aşmak mümkün değil.

Kısaca TÜLOMSAŞ Motor Fabrikası
Kuruluşu 1894 yılına kadar uzanan TÜLOMSAŞ, Ticaret Kanununa tabi bir Anonim Şirket. 176.000 m2 kapalı ve 324.000 m2 açık olmak üzere toplam 500.000 m2 üzerine kurulu olan ve 2009 yıl sonu itibariyle 1241’i işçi olmak üzere toplamda 1581 personel istihdam eden TÜLOMSAŞ, Lokomotif Fabrikası, Vagon Fabrikası, Motor Fabrikası, Elektrik Makineleri Fabrikası, Dişli Takım Fabrikası, Döküm Fabrikası ile Bakım ve Yardımcı Üretim Fabrikası olmak üzere 7 fabrikadan müteşekkil entegre bir tesis. 14.000 m² kapalı alan üzerine kurulu olan Motor Fabrikasının tek vardiya düzeninde yıllık üretim kapasitesi 100 adet motor olup, şimdiye kadar üretilen motor sayısı 600’den fazla. Çeşitli tiplerde CNC tezgahı ve işleme merkezleri içeren makine parkı, kalite kontrol sistemleri ve test odalarına sahip olan fabrikada, 16 PA4-185  (2400 HP, 1.500 rpm, 7,1 ton)  ve 12 PA4-185 (1.800 HP) olmak üzere iki tip dizel motor üretimi % 75-80 yerli katkı oranı ile yapılabiliyor. Ayrıca çeşitli tip ve güçte dizel motorların bakım onarım ve yedek parça imalatı da yapılabiliyor.

TÜLOMSAŞ Gemi Motoru Üretimi Fizibilite Faktörleri: “Üzerine Görev Düşenler”
TÜLOMSAŞ yapımı motorların gemi ve deniz araçlarında kullanımına yönelik tip onay sertifikasyon süreci devam ediyor. Mevcut motorların sertifikasyon süreci tamamlandıktan sonra, başta diesel jeneratör D/G motorları olmak üzere, TÜLOMSAŞ yapımı motorların özellikle yüksek devir ihtiyacı duyan gemi ve deniz araçlarında kullanıldığını da görebileceğiz. Bunun yanı sıra, şayet yeterli talep ortamı oluşursa, küresel pazarda tekamül etmiş markaların lisansı altında deniz tipi diesel motor üretimi için yeni bir montaj hattı, yani “TÜLOMSAŞ Marine Diesel Engine Departmant” kurulabilecek. TÜLOMSAŞ Genel Müdürü Hayri Avcı bu konuda gerçekten çok cesur, kararlı ve istekli görünüyor.
Buna karşın, Türk armatör ve tersanecilerini temsilen Deniz Ticaret Odası (DTO) ve Gemi İnşa Sanayicileri Birliği’nin (GİSBİR) satın alma gücüyle desteklenmiş talep ve isteklerini ortaya koymaları ise fizibilitenin en önemli ayağını oluşturuyor. Bu ise, krizden dolayı şimdilik biraz zaman alacağa benziyor. Fakat şurası kesin ki, Türk denizcilik sektörü, Pendik-Sulzer Motor Fabrikası ile kaybettiği imkanları TÜLOMSAŞ Motor Fabrikası ile yeniden kazanabilirse, gelecek 10-15 yılda büyük avantajlar elde edecek. IMO standartlarında gemi motoru temininde dışa bağımlılıktan kurtulabilecek. Geç teslimden kaynaklanan sıkıntılar yaşanmayacak. Yerli gemi motoru tercihinden dolayı ulusal teşviklerden yararlanabilecek. Daha yakın ve daha ucuza servis imkanı elde edecek. Bunlar, aynı zamanda makro ekonomik açıdan cari açığı da azaltan faktörler.
Şu anda TÜLOMSAŞ’ta yüksek güçlerde motor üretimine yönelik tek dar boğaz motor test kapasitesi olarak görünüyor. Diğer tarafta ise eski adı Pendik Tersanesi şimdiki adı İstanbul Tersane Komutanlığı olan tersane bünyesindeki Pendik-Sulzer Motor Fabrikası’nda 7.500 HP ve 35.000 HP’lik test üniteleri atıl durumda bekliyor. En azından biz böyle biliyoruz. Pendik-Sulzer Motor Fabrikası’ndaki test üniteleri (en azından 7500 HP’lik olanı) TÜLOMSAŞ Motor Fabrikası’na nakledilebilirse şayet, hem TÜLOMSAŞ’ın motor test kapasitesi artmış olacak, hem de gemi motoru üretimine yönelik yatırım maliyetinden tasarruf edilmiş olacak. Bu, fizibiliteyi etkileyen bir diğer önemli faktör.
TÜLOMSAŞ yapımı diesel motorların kamu kurum ve kuruluşlarına ait gemi ve deniz araçlarında kullanılmasının fiili olarak teşvik edilmesi ve ayrıca yerli gemi teçhizatı üretim ve tercih edilirliğini menfi yönde etkileyen mevzuat hükümlerinin ortadan kaldırılması da fizibilite açısından büyük önem taşıyor.
Ayrıca, Gemi Mühendisleri Odası’nın, TÜLOMSAŞ Motor Fabrikası ile ilgili teknik inceleme sonucunu da bir an önce bir “Rapor” olarak yayınlanmasını bekliyoruz.

 

---

R E K L A M