ALDAÄž A.Åž. Ä°cra Kurulu Üyesi Cengiz Hepergil: "Her Alanda OlduÄŸu Gibi Marin Tip Sistemlerde de BaÅŸa Oynuyoruz"

Gemilerde Ä°klimlendirme konusu için, Türkiye iklimlendirme sektöründe 50 yılı aÅŸkın faaliyet gösteren, ülkemizin önde gelen klima ve soÄŸutma sistemleri üreticisi AldaÄŸ A.Åž. firmasından Ä°cra Kurulu Üyesi Cengiz Hepergil ve Isı Market A.Åž. firmasının Genel Müdürü Güner Çalışır ile proje, imalat, devreye alma ve servis konularında görüÅŸtük. Okurlarımızın ilgiyle okuyacağını umuyoruz.

TERSANE: Dergimizin bu sayısını “Gemilerde Ä°klimlendirme” konusuna ayırdık. Bize bu röportaj fırsatını verdiÄŸiniz için teÅŸekkür ederiz. Cengiz bey, önce sizi ve firmanızı tanımak isteriz.

CENGÄ°Z HEPERGÄ°L: 1972-1976 yılları arasında Ä°TÜ Gemi Ä°nÅŸaa Fakültesi’nden Gemi inÅŸa ve makine mühendisi olarak mezun oldum. O tarihlerde Genel makina, Uçak, Sanayi ve Gemi inÅŸaa bölüm öÄŸrencileri ilk 3 yıl 180 kiÅŸi olarak ortak dersler gördük, 4. Sınıfta branÅŸ olarak gemi inÅŸa dersleri ayrıldı. Mezuniyetten sonra da gemi inÅŸaatından ziyade makine mühendisliÄŸi özellikle tesisat mühendisliÄŸi konusunda proje ve taahhüt üzerine çalışmalar yaptım.

Bir mühendisin en kolay ticari hayata atılması bir proje firması açmakla baÅŸlar. Daha sonra projecilikten taahhütçülüÄŸe daha sonra da üretime yöneliyorsunuz. Benim de hayatım bu doÄŸrultuda geliÅŸti. Ortağı olduÄŸum iki firmamdan 1984 yılında ayrılmamı müteakiben AldaÄŸ’da proje ve taahhüt müdürü olarak iÅŸe baÅŸladım.

O tarihlerde AldaÄŸ A.Åž., Alarko Holding bünyesinde Trane ve Mcquay kompresörlü Cold generatör gurubu yani chiller üretimi, comformatic dx klima cihazı, konvektör ısıtıcılar, soÄŸuk depolar için Shell and tube kondanserler,freon ve amonyak gazlarına göre evoparatör üretimleri yanı sıra, merkezi Amonyak gazlı soÄŸuk muhafaza,donmuÅŸ muhafaza, ÅŸok lama depoları ve buz tesislerinin anahtar teslimi kurulumunu yapıyordu.

1984-1989 yılları arasında SoÄŸuk muhafa ve Et entegre tesisler kurduk. Bu tesisler oldukça büyük oda hacim ve sayılarını içeren merkezi sistem amonyak gazlı, çift kademeli soÄŸutma çevrimlerini içeren örnek tesisler oldu. Bunlardan en büyüÄŸü Maret’dir. Eksi 40 °C ÅŸok ve eksi 25 °C donmuÅŸ muhafaza odalarını içeriyordu. Ä°stanbul Belediyesi mezbahasına yine aynı ÅŸekilde buz üretim tesisini de içeren donmuÅŸ muhafaza ve ÅŸoklama tesisleri kurduk. 

1991 yılında DaÄŸoÄŸlu Gurubu’nun tüm hisseleri Alarko’dan devralması sonucu Holding bünyesinden ayrılarak, klima santralları, paket tipi dx klima cihazları, chiller soÄŸutma grupları, fancoil unitler, sıcak hava apareyleri üretimlerine baÅŸladık.

1996 yılında Kartal fabrikasını da üretime açarak Ar-Ge mühendislik bölümü oluÅŸturduk. Cihazların debi ve kalorfik kapasitelerini ölçebileceÄŸimiz Test istasyonları, ses basınç ve titreÅŸim ÅŸiddetini ölçebileceÄŸimiz ses yutum odası kurduk. Böylece ürettiÄŸimiz cihazların performanslarını ölçme imkanına da sahip olduk.

Ar-Ge mühendislerimizin geliÅŸtirmeleri neticesinde Eurovent belgeli Klima santralları, hijyen sertifikalı klima ve paket tip Dx ameliyathane cihazları, havuz nem alma cihazları cihazlarını geliÅŸtirdik.

Bu arada gelen talepler doÄŸrultusunda ve benim esas mühendislik konum olan Gemi inÅŸaatına yönelik. Yeni gemilerde hacimlerin artık iklimlendirme gerekliliÄŸinden dolayı Marine tip klima cihazlarımızı geliÅŸtirdik ve benzer hacimlerde kullanılabilmesi amacı ile katalog oluÅŸturduk.

BildiÄŸiniz gibi gemi klimaları çalışma ömürleri süresince dinamik yüklere maruz kalan cihazlardır. Eksi 10 °C kış ve artı 45 °C yaz ÅŸartlarında, 5 derece tirim, 15 derece yalpa hareketlerinde, darbelere, titreÅŸimlere mukavim ve üstelik deniz tuzundan korozyona uÄŸramayacak saÄŸlam materyallerden üretilmeleri gerekmektedir,

Standart cihazlarda bakır boru alüminyum kanatlı batarya kullanırken marin tip cihazlarda bakır boru bakır kanatlı bataryalar, kondanserlerde Cu-ni-fe borular, krom nikel aynalar kullanmak zorundasınız.

Ticari ve Askeri gemiler için marin tip su soÄŸutma gurupları, kompresör ve kondenseri bünyesinde taşıyan kompakt tip klima cihazlarını geliÅŸtirdik ve Denizcilik fuarlarına katılarak tanıtımlarını yaptık. 

Aslında marin tip cihazlar diÄŸer üretmiÅŸ olduÄŸumuz cihazların yanında montaj yapılacağı gemi özellik ve hacmine uygun olarak üretilen proje bazlı tamamen özel sipariÅŸler oluyor ve her cihaz ayrı ayrı mühendislik ve Ar-Ge çalışması gerektiriyor, aynı kapasitede standart bir klima cihazına göre %40 ile 60 arası fazla iÅŸçilik gerektiriyor. Kimyasal tankerler için ayrı, romorkörler için ayrı bir dizayn gerekebiliyor.

TERSANE: Siz AldaÄŸ olarak, iklimlendirme sektörümüzün önde gelen firmalarındansınız. Marin sektöründe nasıl bir rekabetçi ortam var?

CENGÄ°Z HEPERGÄ°L: Türkiye'de Marin ve neyvi tip klima cihazı üreten firmalar bir elin parmağı kadar dahi yok.

Bunun sebebi demin bahsettiÄŸim iyi bir mühendislik çalışması ve testler gerektiriyor, standart cihaz üreten üreticiler için oldukça maliyetli ve tecrübe gerektiren bir üretim. 

Bundan on sene önce Türkiye'deki tersanelerde yılda 200 adet gemi kızaÄŸa konulurken, bu gün tamirat lar dışında dört, beÅŸ tersanede Askeri amaçlı gemi, birkaç tersanede Norveç için balıkçı gemileri, feribotlar, römorkör ve kimyasal tankerler yapılıyor. Bu iÅŸlere özellikle Askeri gemilere iÅŸ yapmak isteyen Yabancı firmalar da var. Bu firmalar, hem navy tip hem de ticaret tipi gemiler için cihaz üreten firmalar dolayısıyla Türkiye’de de müthiÅŸ derecede rekabetçi olmaya çalışıyorlar.

Bazıları da Askeri amaçlı gemi yapan tersanelerin ÅŸartnamelerinden dolayı, yerli üretim ÅŸartı dolaysıyla bizim fabrikamızı ziyaret ederek üretim tezgah ve ÅŸartlarımızı ve test istasyonlarımızı görüp cihaz ürettirmek yoluna gidiyorlar. Biz o firmaların yıllar önce tecrübeleri sonucunda üretmiÅŸ olduÄŸu kompanentleri Ar-Ge merkezimizde geliÅŸtirip üretip aynı zamanda da test etmek zorundayız. Dolayısıyla pahalı bir rekabet mücadelesi içerisindeyiz.

TERSANE: AldaÄŸ olarak üretmiÅŸ olduÄŸunuz cihazların montajını yapıyor musunuz?

CENGÄ°Z HEPERGÄ°L: AldaÄŸ prensip olarak fabrikalarında sadece üretim yapar . ÜretmiÅŸ olduÄŸumuz cihazlarımızı bayilerimiz ve mühendislik-taahhüt firmaları da montajını üstlenir. Marin tip cihazlarda da böyledir. Bu tip cihazların gemilere montajını yapabilecek firmalar oldukça azdır. Bunun sebebi gemilerde montaj yapmanın oldukça zor olması ve prosodürler, kaidelerdir. O geminin sınıf ve çalıştığı rotaya göre, ısıtma, havalandırma, klima sistemlerinin projelendirilmesi ve projenin geminin baÄŸlı olduÄŸu klas kuruluÅŸuna yani Loyd’a onaylatılması safhalarını onlar yürütüyor.

Boru ve kanal sistemlerinin gemi bünyesine montajını onlar yapıyor. AldaÄŸ ise sadece onların belirlediÄŸi deÄŸerlere göre ve gemideki yerine göre cihaz dizayn edip üretiyor. Aynı kapasitede iki cihazın boyutlarını konulacağı mahal hacmine göre iki ayrı farklı boyutlarda veya bir tanesinin kompresör kondanser gurubunu aÅŸağıdaki makine dairesine uygun diÄŸerini cihaz bünyesi içersinde kompakt olarak yapma durumu söz konusu olabiliyor.

Bütün bu ön dizayn ÅŸeklini onlar tersane mühendisleri ile birlikte belirledikten sonra, AldaÄŸ Ar-Ge mühendisleri tarafından yeni bir dizayn ortaya çıkartılıyor, mühendislik hesapları yapılıyor. Dolayısıyla bu konuda standart bir katalog çıkartmakta oldukça zorlandık ama kalorifik deÄŸerlere göre ana boyutları gösteren, Marine cihazlarımızı tanıtan bir kataloÄŸumuz var.

TERSANE: MÄ°LGEM projeleri için çalıştığınızı biliyoruz.

CENGÄ°Z HEPERGÄ°L: Evet. MÄ°LGEM projesi için çalışmalarımız oldu. Ä°stanbul tersanesi tarafından inÅŸa edilen gemilerde özellikle MÄ°LGEM ve diÄŸer askeri gemilerde ve onların tadilatlarında iÅŸ birliÄŸi içerisinde olan firmalar arasındayız.

Ä°stanbul tersanesinde ilk milli gemi olan Heybeli ada gemisinin çelik teknenin inÅŸaasındaki kompartman kaynak iÅŸlerini hızlandırmak amacı ile Güverte tipi Evoparatif soÄŸutucu imalatı gerçekleÅŸtirdik, kaynakçıların duman gazına maruz kalmadan kompartmanın soÄŸutulması sonucu imalatın hızlandırılması gerçekleÅŸtirildi.

Ä°stanbul ve Gölcük askeri tersaneleri tarafından üretim yaptırmak üzere iÅŸ birliÄŸi yapılan firmalar portföyünde bulunuyoruz. TaÅŸkızak tersanesi zamanında okul gemilerinin, Cezayirli Gazi Hasan PaÅŸa, Sokullu Mehmet PaÅŸa gemilerinin klima, lokal air condition cihazlarının tamamını biz verdik. Gemilerin Nijerya seferinden sora cihaz performanslarından dolayı teÅŸekkür aldık.

Ondan sonra martı ve doÄŸan sınıfı gemilerin SHM merkezi klima santrallarının yenilenmesi iÅŸlerini biz yaptık. Gölcük tersanesinde bakım onarım ve yeni gemi inÅŸa edilen gemi ve botların, fan coiller ve klima santrallarını ürettik.

Tersaneler dışında, Mühimmat mahalleri nem alma sistemleri, ana jet üssü komutanlıkları, askeri müze, çiÄŸli ana jet üssü, genel kurmay hava radar üssü komutanlıkları, güvercinlik kara havacılık komutanlıkları, Milli Savunma Bakanlığı, MÄ°T, hastane, mobil deskom uydu binası, paraÅŸüt binası, silahlı kuvvetler ve milli savunma tesislerinde oldukça fazla referansımız bulunmaktadır.

ALDAÄž A.Åž. Marin Tip Sistemler Bayisi, Isı Market A.Åž. Genel Müdürü Güner Çalışır: "25 Yıllık Proje Ortağımız AldaÄŸ A.Åž. Sektörün Amiral Gemisidir"

TERSANE: Güner bey, size de gemilerde iklimlendirmenin proje safhasını sormak isteriz.

GÜNER ÇALIÅžIR: Deniz piyasasına giriÅŸimiz 15 sene önceye dayanmaktadır, 1993 yılında kurulan firmamız ISI MARKET A.Åž. Ä°lk baÅŸlarda ISITMA SOÄžUTMA HAVALANDIRMA sistemleri malzeme satış ağırlıklıydı. Sonra pek çok HVAC taahhüt referanslarını gerçekleÅŸtirdik. Deniz piyasasına giriÅŸimiz ile kuruluÅŸumuzdan beri ANA BAYÄ° olarak çalıştığımız ALDAÄž firmasının imal ettiÄŸi soÄŸutma grupları klima santralları v.b. ürünlerini kullanmaya baÅŸladık. Bu güne kadar 160’ı aÅŸkın yeni inÅŸa geminin HVAC projesini tamamladık, bu piyasaya ilk girdiÄŸimizde market tamamen YABANCI firmaların kontrolündeydi. Günümüzde ise baÅŸarıyla tamamladığımız bu projeler sayesinde yerli bir firma olarak tersanelerin ve armatörlerin tanıdığı çalıştığı bir firma haline geldik.

Referans listemizde bulunan projelerdeki gemilerin çeÅŸitleri;

• Kuru Yük Gemileri
• Kimyasal Tankerler
• Tugboat’lar
• Arabalı Vapurlar
• Yolcu Gemileri
• Norveç ve Ä°zlanda için Yapılan Balıkçı Gemileri
• Motor Yatlar’dır.

Bu projelerde tarafımızdan yapılan kapasite hesabı sonucu belirlenen ve çoÄŸunlukla DX deniz suyu soÄŸutmalı gruplar kullanıldı. Isıtma sistemleri gemiden gelen talep doÄŸrultusunda; sıcak sulu, termal yaÄŸ, elektrikli olmak üzere tasarlandı ve ALDAÄž firması tarafından imalatı yapıldı.

Gururla söylemem lazım ki bu saydığımız referanslarda saÄŸladığımız HVAC sistemlerinin yerli imalat oranı %90’nın üstündedir. Maker list içesinde bulunduÄŸumuz projelerde, ilk yatırım maliyetlerini en aza indirdik. KoÅŸulları iyileÅŸtirmek için elimizden geleni yaptık. Tabi sırf yerli imalat sistem verdiÄŸim için teklif dahi veremediÄŸimiz bir sürü proje oldu. Ä°kna edemediÄŸimiz ve daha fazla bir parayla bu yatırımlara girenlerde oldu.

Gurur duyduÄŸum diÄŸer bir konu; iÅŸin içinde olduÄŸum süre boyunca yaptığımız hiç bir projeden bize dönen bir problem, aksaklık olmadı. Olsa bile garanti süresinde olsun olmasın üstümüze düÅŸenin yapılacağını her defasında belirtiyorum. MüÅŸteri memnuniyeti bizim için paradan önemli 1. sıradadır.

Özellikle ilk tamamlanan arabalı ve yolucu gemileri iÅŸlerinden sonra, yeni çıkacak ihalelerde bizi aramaları ve HVAC sistemi konusunda en uygun sistemin ne olacağı, nasıl bir ÅŸartname yazılması gerektiÄŸi konusunda fikir danışmaları bizi hem çok memnun etmiÅŸ, hem de projenin bu aÅŸamada en efektif ÅŸekilde çözülmesi saÄŸlamıştır.

Ä°zlanda ve Norveç için yapılan balıkçı projeleri ile Yurt dışına iÅŸ yapan tersaneler arttı, gemi sahipleri ve tasarımcıları tarafından Türkiye’den teklif alınmaya baÅŸlandı. Bu bakımdan, Türkiye deniz piyasası içinde bulunduÄŸu ekonomik durumun getirdiÄŸi durgunluÄŸa raÄŸmen belli bir ritimde ilerliyor. Aslında tamamen yatırımla da doÄŸru orantılı. Åžöyle bir örnek vereyim; birlikte çalıştığımız bir tersane yabancı bir balıkçı gemisi iÅŸi aldı. Fakat Türkiye’den giden teminat mektubu yabancı banka tarafından geri çevrildi ve o iÅŸ iptal oldu. Ä°ÅŸin iptal olması, tersanenin haricinde birçok çalışanın da ekmeÄŸine mani oldu. Zorlukları aÅŸarak tersaneler bu gibi sorunlara çare arıyorlar. Tabii buldukları yöntemler de var. Bu hızlanma devam ettiÄŸi takdirde, özellikle yurt dışı talebi, kaliteye daha çok önem veren kuzeyli ülkelerden sipariÅŸler daha fazla gelecektir. SipariÅŸlere doÄŸru ve iyi hizmet verdiÄŸimiz takdirde ilerisi için daha büyük bir gelecek olacağını düÅŸünüyorum.

TERSANE: Güner bey, marin klimalarının proje ÅŸartnamelerinden de bahsedebilir misiniz?

GÜNER ÇALIÅžIR: Yabancı projelerde (ticari gemiler) çalışanların rahat etmesi konforlu rahat bir çalışma ortamı saÄŸlanması için gereken bütün detaylar bulunuyor. Yerli projeler biraz daha basit detaylara sahip oluyor, tabi bunda ilk yatırım maliyeti de büyük rol oynamakta. Yerli yabancı gelen her türlü teknik ÅŸartnameyi karşılayacak alt yapımızla, karşımıza çıkan teklifleri projenin baÄŸlı olduÄŸu klas kuruluÅŸunun kurallarını rahatlıkla karşılıyoruz. Gelen talepler doÄŸrultusunda HVAC teklif içeriÄŸimize;

Soğuk odalar, sauna ve exproof alanların şartlandırılmasını ekleyebiliyoruz.