CONTROL TECHNIC

Elektrik Ltd. Şti. / Ömer Aydın

Elektrik Dağıtım Panoları bir tesisin temel ve bütünleyici parçalarından biridir. Tüm sistemler gibi onların da bakıma ihtiyaçları vardır. Yıllık bakım planları oluşturulması yaşanabilecek bir çok aksilik ve arızayı önlemede çok etkili olabilmektedir.
Gemilerde iki adet Switchboard bulunur. Main Switchboard ve Emergency Switchboard. Her iki pano da çok önemlidir. Geminin tüm enerjisi bu panolar vasıtası ile dağıtılarak, makinelere, haberleşme sistemlerine, aydınlatma sistemlerine ulaştırılır. Panolar enerjiyi jeneratörlerden alıp, bakır baralar ile alıcılara iletirler. Bunun için aynı zamanda bir takım koruyucu sistemlere, kesicilere de ihtiyaç vardır. Switchboardlar donatıldıkları bu özelliklerle, hem enerji üreten jeneratörleri, hem kendilerini, hem de alıcıları ( Makineler, enerjiyi kullanan birimler ) korurlar.
Bu kadar önemli işlevlere sahip olan switchboardlar hak ettikleri bakım ve öneme tam olarak kavuşamamış ama gün geçtikçe bu gereklilik fark edilir olmuştur. Yapılacak çalışmalar aşağıdaki durumların oluşmasını engelleyen önleyici bakım olarak değerlendirilebilir.
• Busbarlarda biriken tozların iletken yüzeylere dönüşüp, boşluklarda kısa devre ve patlamalara yol açmaları.
• Bağlantı gevşeklikler.
• Bağlantı noktalarındaki ısınmalar.
• Switchboard kaynaklı elektrik yangınları.
• Makinelerin, elektrik motorların ve komponentlerin arızalanmalası.
• Plansız ve acil durumlar oluşturabilen güç kesintileri oluşması.

SORUNLARIN OLUŞMA NEDENLERİ
Ana makine ve diğer ekipmanların çalışması, denizdeki yolculuktan dolayı oluşan hareketler, vibrasyonlar, tüm makineleri etkilemekte, fiziksel hareketler bağlantıların gevşemesine, hatta tamamen kopmasına neden olabilmektedirler. Bakır baralar birbirlerine vida ve somunla bağlıdır, bunlar zamanla mutlaka gevşemekte, aynı etki kablo klemenslerinde de görülmektedir. Bu oluşan durum düğüm noktalarından geçen akıma direnç gösterip, ısınmalara yol açmakta, yangına ve besledikleri hatta bulunan sistemlere zarar vermektedirler. Örneğin iki faza kalan bir motor, faz dengesizliğinden dolayı yanar.
Zamanla busbar üzerinde, kablo üstlerinde, klemens içlerinde ve ulaşılamayan bara bölgelerinde biriken toz ve kirler, nem ile, havada bulunan diğer elementlerle birleşince, iletken bir yüzey oluşturabilmekte, ani patlamalara, yangınlara, arızalara yol açabilmektedir.
Switchboard içerisinde arızalanmış bir komponent, yanmış kablolar, hasarlanmış bağlantıların bulunması da bir çok problemi başlatabilir.

BAKIM ÖNCESİ TEDBİRLER
Switchboardlar 220V, 380V, 440V, 660V ve daha yüksek gerilim seviyelerine sahip olabilirler ve üzerilerindeki toplam güç de çok yüksektir. Dolayısıyla bakım çalışması gereken önlemleri almadan kesinlikle yapılmamalıdır. Servis verecek ekibin bu konuda eğitim almış olması, gereken iş güvenliği ve elektriksel tedbirlerin alınması, switcboardları besleyen jeneratörlerin kapatılması, otomatik devreye giren (Black Out – Stand-By) sistemlerinin OFF konumuna alınması (Özellikle Emergency Generator), jeneratör, sahil besleme şalterlerinin (Air Circuit Breaker) manual ve off konumuna alınmaları, mekaniksel kilit takılmaları ve üzerlerinde uyarı levhası yapıştırılmarı hayatidir.Bu servis havuzda (Drydock) planlanmalı, tüm enerji kesilerek, çalışma seyyar 24V aydınlatma, kafa ve el fenerleri ile yapılmalıdır. Tüm gemi yetkilileri çalışma konusunda önceden bilgilendirilmeli, en az 1 gemi yetkilisi çalışmalara nezaret etmelidir.

BAKIMIN GERÇEKLEŞTİRİLMESİ
Busbar tozları vakumlu süpürge, parça bırakmayan özel bezler, fırçalar ve yalıtkan speyler kullanılarak alınmalı. Birikmiş olan tüm toz ve kirler hedeflenmeli, ulaşılamayan yerlere uygun fırça ve vakum hortumları kullanılmalıdır.
Switchboardlar bir çok gözlü panellerden oluşmaktadır, her panelde farklı bir yapı, farklı komponentler bulunmaktadır. Tüm sistem gözle kontrol edilmeli, yanıklar, ısınma kaynaklı renk değişimleri, nem izleri, yerlerinden düşmüş komponentler varsa, tespit edilmelidir. Gereken yenilemeler yapılmalıdır.
Tüm vida, somun bağlantıları kontrol edilmeli, gevşek olanlar tespit edilmeli, sıkma işlemi ise, üretici klavuzunda belirtilen tork değerlerine göre ya da uluslararası vida dayanıklılık tablo değerlerine göre, özel tork anahtarları ile sıkılmalıdır.
Switchboard bakımı öncesinde thermal kamera çekimi planlanarak, ısınan bölgeler, olası problemli bağlantılar, arızalı ya da arıza oluşturmaya yakın komponentler (Kontaktörler, sigortalar, şalterler) tespit edilmeli, rapor hazırlanarak, kayıt altına alınmalıdır.
Söz konusu bakıma, ana şalterler de eklenmeli (Air Circuit Breaker), asıl akım yükünü taşıyan bu ürünlerin aşırı akım koruma testleri gerçekleştirilmeli, ana kontak kontrolleri, bakımları da yapılmalıdır.
Switchboard bakımına, üzerindeki bir çok gösterge de (Voltmetre, Ampermetre, KWmetre, vs.) eklenmeli, bunlara kalibrasyon uygulanarak, ölçüm doğrulukları sertifikalarla belirlenmeli, testi geçemeyen arızalı olanlar tespit edilerek, yenilenmelidir.
Önemli konulardan biri de izolasyon ölçümüdür. Switchboard busbar fazları, gemi bünyasına göre izolasyon testine alınmalı, kaçak olup olmadığı kontrol edilerek kayıt altına alınmalı, rastlanabilecek izolasyon sorunları da giderilmelidir.
Çalışma tamamlandıktan sonra, yine gerekli tedbirler alınarak, sistem kontrollü olarak enerjilendirilmeli, mümkünse tüm sistemler kademeli olarak kısa süreliğine devreye alınmalı, çalışmalardan kaynaklanabilecek ve kolayca düzeltilecek sorunların hemen tespiti ve giderilmesi sağlanmalıdır.
Switchboard bakımlarının, mümkünse her yıl, ya da bu süreye yakın periyotlarda planlaması faydalı olacaktır. Söz konusu avantajlardan bazıları aşağıdaki listedeki gibidir.
• Oluşabilecek arızalar sonrası plansız elektrik kesintilerini önlenmesi.
• Büyük tehlikelere neden olabilecek elektrik yangınlarının önlenmesi.
• Arızalı ya da eskimekte olan malzemelerin tespit edilerek, planlı olarak yenilenmeleri.
• Gevşek bağlantıların neden olabileceği ısınma ve komponent arızalarının engellenmesi.
• Koruma sistemlerine uygulanacak testlerle, emniyetli çalışmanın garanti altına alınması.
• Gösterge kalibrasyonları ile, izlenen değerlerin doğruluğunun tespiti.
• Temizlik ve bakım vasıtası ile malzemelerin uzun ömürlü olması.
• Switchboard performansının her zaman iyi durumda tutulması.
Control Technic Elektrik LTD. Şti. 20 Yıla yakın gemi elektrik bakım ve kalibrasyon tecrübesi ile, ülkemizdeki tüm tersanelere hizmet vermekte, tecrübelerini paylaşmakta, ülkemizin gemi sektöründe yükselmesi için üzerine düşen sorumluluğu yerine getirmeye çalışmaktadır. Sunulan servislerde, bilimsel metotlar izlenmekte, personel eğitimine ve ekipmana önem verilmektedir. Control Technic bünyesinde ayrıca ISO/IEC 17025 Kalibrasyon Laboratuvarı mevcuttur. Laboratuvar ve sahada hizmet verilmektedir.